Osoby dotknięte przemocą w rodzinie
1. Informacje ogólne dla klienta
1) Przemoc w rodzinie narusza podstawowe prawa człowieka, w tym prawo do życia i zdrowia oraz poszanowania godności osobistej, a władze publiczne mają obowiązek zapewnić wszystkim obywatelom równe traktowanie i poszanowanie ich praw i wolności, a także zwiększać skuteczność przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
2) Przez przemoc w rodzinie należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków rodziny lub innych osób wspólnie zamieszkujących lub gospodarujących, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą – art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. 2005 nr 180 poz. 1493)
3) Przemoc może przybierać formy:
- przemocy fizycznej – popychanie, szturchanie, wykręcanie rąk, bicie ręką, przedmiotami, kopanie, duszenie, szczypanie, oblanie wrzątkiem, nieudzielenie koniecznej pomocy, itp.,
- przemocy psychicznej – ubliżanie, wyśmiewanie, poniżanie, grożenie, kontrolowanie, izolowanie itp.,
- przemocy seksualnej – zmuszanie do pożycia seksualnego, molestowanie, wymuszanie zachowań seksualnych przez Ciebie nie akceptowanych itp.,
- przemocy ekonomicznej – kontrolowanie Twoich własnych pieniędzy, niełożenie na utrzymanie dzieci,
- zaniedbywania – niezapewnianie odpowiednich warunków życiowych w sferze zdrowotnej, edukacyjnej, emocjonalnej.
4) Osobie dotkniętej przemocą w rodzinie udziela się bezpłatnej pomocy, w szczególności w formie:
- poradnictwa medycznego, psychologicznego, prawnego, socjalnego, zawodowego i rodzinnego;
- interwencji kryzysowej i wsparcia;
- ochrony przed dalszym krzywdzeniem, przez uniemożliwienie osobom stosującym przemoc korzystania ze wspólnie zajmowanego z innymi członkami rodziny mieszkania oraz zakazanie kontaktowania się i zbliżania się do osoby pokrzywdzonej;
- zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie bezpiecznego schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie;
- badania lekarskiego w celu ustalenia przyczyn i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie oraz wydania zaświadczenia lekarskiego w tym przedmiocie;
- zapewnienia osobie dotkniętej przemocą w rodzinie, która nie ma tytułu prawnego do zajmowanego wspólnie ze sprawcą przemocy lokalu, pomocy w uzyskaniu mieszkania.
5) Przemoc w rodzinie to zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Do przemocy ze strony najbliższej osoby może dochodzić w każdej rodzinie, bez względu na jej sytuację materialną, status społeczny.
Przemoc w rodzinie może dotknąć każdego, a w szczególności:
- współmałżonka, partnera,
- dzieci,
- osoby starsze,
- osoby niepełnosprawne.
Przemoc w rodzinie jest przestępstwem.
„Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą (…) podlega karze pozbawienia wolności (…)” – art. 207 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553)
Warto wiedzieć, że po pomoc można zgłosić się w każdym momencie życia i może to zrobić zarówno ofiara przemocy, sprawca przemocy, jak i świadek przemocy w rodzinie.
2. Prawa osoby doświadczającej przemocy w rodzinie
Masz prawo do życia w rodzinie wolnej od przemocy.
Masz prawo do ochrony prawnej Twojego życia, zdrowia, czci i dobrego imienia oraz do samodzielnego decydowania o swoim życiu osobistym.
Pamiętaj, że masz prawo żądać od instytucji publicznych ochrony Ciebie oraz Twoich bliskich przed przemocą lub okrucieństwem, w tym ze strony osoby Ci najbliższej.
W szczególności masz prawo do pomocy ze strony instytucji publicznych, w postaci:
- zapewnienia Tobie oraz dzieciom pozostającym pod Twoją opieką schronienia w specjalistycznym ośrodku wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, bez skierowania i bez względu na dochód, przez okres do trzech miesięcy z możliwością przedłużenia w przypadkach uzasadnionych Twoją sytuacją osobistą; Jeśli mieszkasz w Kielcach możesz skorzystać z pomocy Specjalistycznego Ośrodka Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie w Kielcach,
- zapewnienia natychmiastowej pomocy psychologicznej i prawnej oraz zorganizowania Ci niezwłocznie dostępu do pomocy medycznej w przypadku, gdy wymaga tego Twój stan zdrowia,
- udzielania poradnictwa: medycznego, prawnego, psychologicznego oraz socjalnego,
- pomocy lekarskiej, w tym wydania bezpłatnego zaświadczenia lekarskiego przez lekarza pierwszego kontaktu o przyczynach i rodzaju uszkodzeń ciała związanych z użyciem przemocy w rodzinie,
- żądania od organów ścigania wszczęcia postępowania przygotowawczego wobec osoby stosującej przemoc w Twojej rodzinie, a w razie potrzeby – jej izolacji,
- aktywnego udziału w postępowaniu przed prokuratorem oraz przed sądem w charakterze strony, w tym między innymi dostępu do akt sprawy, składania wniosków dowodowych (np. o przesłuchanie wskazanych przez Ciebie osób), czy też zaskarżania wydanych orzeczeń.
3. Gdzie szukać pomocy?
Osoby dotknięte przemocą w rodzinie w celu uzyskania pomocy w swojej sytuacji mogą zgłaszać się do
- Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”
- Kryzysowy Telefon Zaufania
- Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży
- Policja – telefony alarmowe 997, 112
- Prokuratura, sąd
- Miejski Telefon Zaufania – ,,Przemoc w rodzinie – zareaguj!”, tel. 195 13 całodobowy, anonimowy, bezpłatny z telefonu stacjonarnego
- Telefon Zaufania w sprawach rodzinnych, tel. +48 41 368 18 74 czynny poniedziałek–piątek 8–18
- Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie
- Świętokrzyskie Stowarzyszenie Pomocy Ofiarom Przestępstw w Kielcach, ul. Mickiewicza 9, tel. +48 41 349 33 44, czynny poniedziałek–piątek 14–18
- Schronisko dla Kobiet Ofiar Przemocy w Kielcach, ul. Olkuska 18, tel. +48 41 345 90 66
- Schronisko dla Kobiet i Punkt Interwencji Kryzysowej w Kielcach, ul. Urzędnicza 7b, tel. +48 41 366 48 47 całodobowy
- Telefon zaufania dla dzieci, tel. +48 22 696 55 50
- Ogólnopolski Telefon dla Ofiar Przemocy w Rodzinie – Niebieska Linia, tel. +48 801 120 002
- Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar Przemocy w Rodzinie – Niebieska Linia, tel. +48 22 668 70 00
- „La Strada” Fundacja przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu, tel. +48 22 628 99 99
- Telefon zaufania dla osób w kryzysie emocjonalnym Instytut Psychologii Zdrowia, tel. 116 123 czynny 7 dni w tygodniu 14–22
4. Plan bezpieczeństwa
Plan bezpieczeństwa to sposób postępowania na wypadek zagrożenia kolejnym aktem przemocy. Dzięki przygotowaniu się i spisaniu planu będziesz wiedzieć jak zachować się w sytuacji przemocy wymierzonej w Ciebie lub Twoje dzieci. Masz prawo, aby chronić siebie i dzieci, gdy jesteś w niebezpieczeństwie. Nikt nie zasługuje na życie w ciągłym poczuciu zagrożenia, ani na doświadczanie krzywdy ze strony najbliższych. Pamiętaj, nikt nie zasługuje na życie w ciągłym poczuciu zagrożenia, ani na doświadczanie krzywdy ze strony najbliższych. Masz prawo, aby chronić siebie i dzieci, gdy jesteś w niebezpieczeństwie.
O czym warto pamiętać
- zapisz listę numerów alarmowych do stałego posiadania przy sobie (Policja, znajomi, pogotowie ratunkowe itp.),
- określ miejsca, gdzie możesz się udać jeśli będziesz musiała odejść, nawet jeśli uważasz, że do tego nigdy nie dojdzie,
- przygotuj torbę z niezbędnymi rzeczami i przechowuj ją w nieznanym sprawcy, ale Tobie dostępnym miejscu, skąd będziesz mogła je szybko odzyskać. (Możesz skorzystać z poniższego niezbędnika),
- o swojej sytuacji powiedz wszystkim osobom, którym ufasz, sąsiadom. Ich pomoc jest dla Ciebie bardzo ważna. Poproś ich, by w chwili zagrożenia Twojego bezpieczeństwa wzywali Policję,
- ustal z sąsiadami, znajomymi specyficzny sygnał, dźwięk, który powiadomi ich że Ty i Twoje dzieci jesteście w niebezpieczeństwie i potrzebna jest ich pomoc lub wezwanie Policji,
- porozmawiaj z dziećmi – powinny być przygotowane na możliwe zdarzenia przemocy. Naucz je wzywania Policji, dawania znaków sąsiadom, opracuj z nimi znak do wezwania pomocy,
- zastanów się jak zachowuje się sprawca, kiedy zbliża się niebezpieczeństwo z jego strony: określ sygnały nadchodzącej przemocy ze strony sprawcy (co mówi, w jaki sposób, jak się zachowuje, czy jest pod wpływem alkoholu, jaki ma wyraz twarzy, jakie gesty wykonuje, czy pojawiają się ujawniane obsesyjne myśli itp.),
- zastanów się jak reaguje sprawca, co może spowodować, by rozładować zagrażającą sytuację,
- zrób kopie ważnych dla Ciebie dokumentów, przechowuj je w niedostępnym sprawcy miejscu, np. u zaufanych znajomych; sprawca posiadając Twoje dokumenty może próbować zniszczyć je lub wykorzystać przeciwko Tobie,
- otwórz własny rachunek bankowy, będziesz mogła dysponować swoimi pieniędzmi.
Niezbędnik – zestaw rzeczy, które powinnaś mieć przygotowane na wypadek opuszczenia mieszkania
- dowód osobisty, paszport, prawo jazdy,
- pieniądze, karty płatnicze,
- karta telefoniczna, telefon komórkowy,
- klucze do mieszkania, samochodu, pracy,
- lekarstwa i recepty,
- legitymacja ubezpieczeniowa,
- świadectwa szkolne i świadectwa zdrowia,
- książka z adresami,
- książeczki oszczędnościowe,
- książeczki zdrowotne dzieci,
- akty urodzenia dzieci i akt zawarcia małżeństwa,
- ubrania dla siebie i dzieci, bielizna.
Co możesz zrobić jeśli zbliża się zagrożenie ze strony sprawcy przemocy?
- Jeśli atak sprawcy wydaje się nieunikniony, udaj się do pokoju lub w inne bezpieczne miejsce, z którego w łatwy sposób będziesz mogła się wydostać. Takimi pomieszczeniami nie są kuchnia ani pomieszczenia bez okien, np. łazienka, garderoba, spiżarnia.
- Zastanów się którędy w najszybszy sposób oddalisz się od zagrożenia (drzwi, okna, klatka schodowa lub winda). Sprawdź tę drogę ucieczki, byś wiedziała czy na pewno w chwili ataku będzie dla Ciebie możliwa do wykorzystania i zapewni Ci najszybsze opuszczenie domu.
- Jeśli masz dzieci ustal z nimi sposób reagowania – w chwili zagrożenia niech wzywają Policję, powiadomią sąsiadów lub dadzą sąsiadom umówiony sygnał o zagrożeniu.
- Twoje bezpieczeństwo jest najważniejsze – jeśli uznasz, że jedynie spełnienie żądań sprawcy pozwoli Ci w danej chwili zachować bezpieczeństwo i odsunąć zagrożenie – uczyń to.
Co możesz zrobić dla swojego bezpieczeństwa jeśli sprawca przemocy nie mieszka wspólnie z Tobą?
- By wzrosło Twoje bezpieczeństwo możesz zmienić zamki w drzwiach, zabezpieczyć okna.
- Jeśli nie zmieniasz zamków w drzwiach, przygotuj zapasowe klucze do mieszkania.
- Upewnij się, że szkoła, Twoich dzieci wie, kto jest upoważniony do ich odebrania.
- Podobnie w sytuacji, gdy dzieci korzystają z zajęć pozalekcyjnych, wyjeżdżają na obozy, kolonie itp. – poinformuj ich opiekunów o Waszej sytuacji.
- Powiadom swoich sąsiadów, właściciela mieszkania, że sprawca nie mieszka wspólnie z Tobą i poproś ich, by dzwonili do Ciebie lub na Policję, jeśli widzą go w pobliżu Twojego domu.
- O swojej sytuacji powiedz wszystkim osobom, którym ufasz. Ich pomoc jest dla Ciebie bardzo ważna. Poproś ich, by w chwili zagrożenia Twojego bezpieczeństwa wzywali Policję.
- Ustal z sąsiadami, znajomymi specyficzny sygnał, dźwięk, który powiadomi ich że Ty i Twoje dzieci jesteście w niebezpieczeństwie i potrzebna jest ich pomoc lub wezwanie Policji.
- Porozmawiaj z dziećmi – powinny być przygotowane na możliwe zdarzenia przemocy. Naucz je wzywania Policji, dawania znaków sąsiadom, opracuj z nimi znak
- do wezwania pomocy.
- Zastrzeż nr telefonu.
Co możesz zrobić dla swojego bezpieczeństwa w miejscach publicznych lub w pracy?
- Zaplanuj, co robić w różnych sytuacjach, jeżeli spotkasz sprawcę. Spróbuj przewidzieć jak zachowasz się, gdy go spotkasz, co chcesz wtedy krzyczeć, kogo wzywać na pomoc.
- Jeśli wobec sprawcy przemocy został orzeczony zakaz zbliżania się – miej go przy sobie przez cały czas.
- Poinformuj o swojej sytuacji ochronę budynku, w którym pracujesz oraz współpracowników, którym ufasz. Im więcej osób wie, że może grozić Ci niebezpieczeństwo, tym większa szansa na szybką pomoc w chwili zagrożenia ze strony sprawcy.
- Jeśli to możliwe, dostarcz do ochrony budynku, w którym pracujesz, fotografię osoby, która stosuje wobec Ciebie przemoc.
- Byś mogła czuć się bezpiecznie – zmieniaj trasę do i z pracy. Jeśli to możliwe nie wracaj do domu sama, lecz staraj się mieć zawsze czyjeś towarzystwo, nawet podczas krótkiej drogi do samochodu, czy na przystanek.